Vorig jaar, toen ik tijdelijk een bijbaan had als verzorgende in Het Dorp in Arnhem, beloofde ik de 17 bewoners van de Roedelweg dat ik ze een keer zou komen verrassen met een optreden Balinese dans. Indische collega Larissa zou wel voor een Indonesische maaltijd zorgen. Afgelopen vrijdag, 23 juni, kwam het er dan eindelijk van. Met wat parasollen en Balinese doeken toverden we de gezamenlijke eetruimte om in een klein Balinees paradijsje. Het weer zat niet mee, maar, wat zeur ik, we zaten binnen. En sowieso zeur je een heel stuk minder als je denkt aan al die mensen die hun leven lang gekluisterd zitten aan hun rolstoel. In eerste instantie leek het mij dan ook nogal paradoxaal om voor mensen met een lichamelijke beperking een dansoptreden te komen verzorgen. Dat vond men in Het Dorp echter helemaal niet! Of ik ooit gehoord had van rolstoeldansen?
Dat laat maar weer eens laat zien dat dans een universele uiting van de mens is en niet is voorbehouden aan een select groepje soepel gebouwde freaks. De bewoners van Het Dorp zijn naar mijn mening juist extreem soepel van geest. Zo soepel zelfs dat ze zich niet laten weerhouden door een protesterend lijf.
Tag archieven: bali
Algemene informatie over Balinese dans: een introductie
Balinese dans – een introductie
Balinese dans (dansen = ngigel (laag Balinees) of masolah (hoog Balinees)), tari Bali in het Indonesisch, ligt diep geworteld in de religie; een unieke samensmelting van Hindoeïsme, Boeddhisme en voorouderverering. Tijdens de vele kleurrijke tempelceremonies op het Indonesische vulkaaneiland helpt dans de balans tussen ‘positieve’ en ‘negatieve’ krachten in stand te houden. De Balinese ‘kijk op de wereld’ is gebaseerd op het geloof in een ontastbare, onzichtbare wereld – niskala -, naast een tastbare, zichtbare wereld – sekala -. Het doel van de Balinese religie en de taak van de Balinezen is deze twee werelden steeds opnieuw met elkaar in balans te brengen, waardoor geluk en harmonie in het leven kunnen ontstaan.
Kenmerkend voor de Balinese dans zijn niet alleen de indrukwekkende kostuums, maar vooral ook de expressieve gelaatsuitdrukking, de sierlijke, soms vloeiende en ingetogen, dan weer felle en krachtige hoofd-, nek-, schouder-, arm- vinger- en teen(!)bewegingen. En niet te vergeten de nauwe samenwerking met de muziek, gamelan.
Training van jonge dansers
De training van dansers op Bali begint al op jonge leeftijd. In de bale banjar (open wijkgebouw) van de meeste wijken kun je op gezette tijden of vlak voor een tempelfestival (odalan) kinderen en volwassenen zien oefenen. Er zijn vaak meerdere dansdocenten aanwezig en de meest begaafde leerlingen staan vooraan.
De docent kneedt de lichamen van de dansers in de juiste houding (de basishouding heet agem), net zo lang totdat ze op de muziek van een echt gamelan-orkest mogen oefenen en zich zo kunnen voorbereiden op hun eerste optreden in de tempel.
Taksu
Bij dansen in de tempel gaat het in eerste instantie om religieuze toewijding. Hoogstaande techniek wordt door het kritische publiek van mensen echter wel zeer gewaardeerd en minder bekwame dansers worden vaak zonder pardon uitgelachen. In principe kan en mag iedereen aan een tempelvoorstelling meedoen (op o.a. zwangere vrouwen, vrouwen die in hun menstruatieperiode zitten en rouwenden na).
Een danser wordt beoordeeld naar de mate waarin hij of zij taksu (bezieling) bezit en dit weet over te brengen op het publiek. Het toppunt is bereikt als een danser het karakter dat hij of zij danst niet alleen perfect uitbeeldt, maar ook daadwerkelijk lijkt te worden. Hoe geloofwaardig ben je als danser in de ogen van het publiek? Dat is waar alles om draait.
Videobeelden van een dansles op Bali voor meisjes (ARMA Museum Ubud/Peliatan, docent: Ni Gusti Ayu Raka Rasmi):
Videobeelden van een dansles op Bali voor jongens (ARMA Museum Ubud/Peliatan). De leraar, I Wayan Jayamerta, leert hen de basis van de krijgsdans Baris Tunggal.
Dansgenres – Er is een groot aantal dansgenres op Bali, afhankelijk van plaats (desa), tijd (kala) en situatie (patra). Zo zijn er solodansen waarin je kunt uitblinken en groepsdansen waarin je je achter een meer getalenteerde ‘collega’ kunt verschuilen. Er zijn dansen met of zonder verhaal, maskerdansen, krijgsdansen, hofdansen, dansen die zelf het ritueel vormen (bv. trance-dansen), maar ook dansen die de ceremonie opluisteren en vervolmaken of dienen ter vermaak en educatie van het publiek. Het publiek bestaat voor de Balinezen niet alleen uit de tempelgangers, maar ook uit goden, demonen, voorouders en natuurlijk (buitenlandse) gasten…
Uiteraard werpt het bovenstaande slechts een kleine blik in het hoe en waarom van Balinese dans. Voor wie meer wil weten; lees veel over Bali, volg een workshop of kom naar een van onze lezingen!
Of natuurlijk het allerleukst van alles: ga zelf een keer naar Bali!
Kijk onder dansrepertoire DwiBhumi om te zien welke dansen DwiBhumi uitvoert. Of laat je inspireren door te klikken op foto/video of laat zelf je handen wapperen tijdens een van onze workshops, bijvoorbeeld de workshop Balinese dans, workshop wayangpoppen maken of workshop offerandes maken.
Lezen over Bali en Balinese dans
Voor de serieus geinteresseerde raden wij een aantal interessante boeken aan. Hier vindt u een boekenlijst met enkele tips.
Tekst: Aafke de Jong ©
Balinese dansworkshops
Beweegt Bali jou ook? Wikkel je dan eens in een sarong!
…‘vingers als wuivende palmbladeren en ogen als een tijger die plotsklaps uit zijn slaap wordt gewekt…’
DwiBhumi verzorgt door het hele land Balinese dans- en cultuurworkshops voor alle leeftijden. Desgewenst kunnen deze gepaard gaan met een optreden of lezing.
Deze pagina geeft informatie over onze Balinese dansworkshops.
Voor onze overige workshops, bv. offerandes of wayangpoppen maken, kunt u onder het kopje workshops en lezingen Bali kijken.
DANSWORKSHOPS DOOR HET HELE LAND – Onze dansworkshops zijn zo opgebouwd dat er binnen een korte tijd een eenvoudige Balinese dans wordt ingestudeerd, die eventueel voor een publiek kan worden opgevoerd op gamelan-muziek. De nadruk ligt op de basishouding, enkele sierlijke hand- en armbewegingen, alsmede de mimiek en natuurlijk verschillende manieren van voortbewegen.
De workshops kunnen worden geintroduceerd met behulp van het nodige (beeld)materiaal. Zo kan eerst worden kennis gemaakt met de achtergrond van Balinese dans, de kostuums en de betekenis van de bewegingen, alvorens we overgaan tot het aanleren van enkele basisbewegingen.
De duur van de workshops kan varieren en wordt in overleg met u afgestemd. In principe gaan we uit van 60 tot 90 minuten. Het enige dat nodig is van uw kant is een ruimte waar gedanst kan worden en een cd-speler.
Voor onze workshops Balinese dans reizen we op verzoek het hele land door.
De video hieronder toont een impressie van een workshop Balinese dans (basis) van DwiBhumi in onze studio (vanaf. 2:10 min. Daarvoor zijn beelden van een van onze repetities voor een optredens voor de Tong Tong Fair in Den Haag te zien).
KLEDING TIJDENS ONZE BALINESE DANSLESSEN
Tijdens de workshop krijg je een kain of kamben te leen, een geweven of gebatikte doek die je om je heupen draagt. Als je er misschien zelf thuis 1 hebt, mag je die uiteraard ook meenemen! Het is het prettigst als je er in de winter een legging of maillot onder aan hebt. Op Bali dragen de leerlingen tijdens de lessen gewoon een T-shirt. Een balletpakje of topje van stretchmateriaal kan uiteraard ook, wat je zelf het prettigst vindt. Het liefst geen wijd vallende kleding, omdat het dan voor de docent moeilijker corrigeren is. Verder dansen we in principe op blote voeten, maar sokken of dunne balletschoentjes volstaan ook, net wat je prettig vindt.
PRIVE-LESSEN
Wil je serieus de Balinese dans onder de knie krijgen, of heb je al een basis, en wil je die weer opvijzelen, dan is prive-les mogelijk iets voor jou. Uiteraard liggen de prijzen dan hoger, maar alle aandacht van de docent is wel voor de volle 60 minuten voor jou, waardoor je snel vorderingen zult maken!
- Prijs: 25 Euro per uur.
Neem gerust contact op voor meer informatie.
Van witte zakdoeken en “indolente” dansers: Pelita Familiedag 2012
Tijdens het wachten op het pendelbusje van Stichting Pelita bij station Voorburg kwamen we de Molukse zanger Oom Anis Pattiasina (86!) tegen. De man met van boven die warme, ietwat ondeugende blik, van onder de voeten steevast in stoere, witte artiestenlaarzen gestoken. Dat is nou het leuke aan dit soort Indische/Molukse gelegenheden. Je komt elkaar overal tegen. Later bleek bovendien dat Oom Anis ook niet onverdienstelijk kan dansen en tegelijkertijd op magisch-Molukse wijze vrouwen kan verleiden door middel van een witte zakdoek.
Overigens worden schoolcomplexen (ik bedoel de gebouwen) tegenwoordig steeds luxueuzer. De Familiedag van Stichting Pelita werd afgelopen zaterdag, 16 mei 2012, georganiseerd in de aula van het Wellant College in Den Haag, compleet met vijver waarin grote Koi-karpers zondzwommen. Diverse stands van o.a. het WWF (WNF) en aquarel-specialiste Hetty Ansing, stonden rondom de vijver als een kleine Pasar tussen de palmbomen opgesteld. Laatstgenoemden zie je steeds vaker opduiken in koelere streken zoals de onze. Hoe ze het hier uithouden weet ik niet.
Tussen optredens van o.a. de Nightbreakers, Ais Lawa-lata en Derde Generatie Indo stand-up comedian Ricky Risolles door (de term “indolent” uit de titel van deze blog verwijst naar een van zijn liedjes), dansten wij de Balinese dans van de Paradijsvogels (inderdaad: Cendrawasih), waarna we een workshop gaven voor en met het publiek. Valt overigens op dat er steeds vaker (oudere, Molukse, Indo, blanke) mannen zijn die zich willen wagen aan een Balinese (krijgs)dans. Hulde! Komt dat door tv-programma’s als ‘So you think you can dance’ en ‘The Ultimate Dance Battle’? Of heeft de oudere generatie gewoon minder gene?
Een van de deelnemers kreeg tot slot van beide danseressen een beker tjendol-drank als beloning, nadat hij (!) als enige uit het bijna 200-koppige publiek, de naam van de dans had geraden (inderdaad: Cendrawasih…).
Hier een leuke filmimpressie van de middag, gemaakt door Indisch4ever:
P.S. DwiBhumi zie je dansen op 4:20, 7:52 en 13:44.
Tong Tong Fair 2012 optredens DwiBhumi
Op 17 mei beet DwiBhumi het spits af tijdens de opening van de jaarlijkse Tong Tong Fair (vroeger Pasar Malam Besar) op het Malieveld in Den Haag. Dit jaar was danseres Roxanne Spijkers voor het eerst sinds een aantal jaar weer van de partij en zal in de nabije toekomst hopelijk weer vaak te zien zijn. Samen met Aafke de Jong danste ze de Balinese bijendans Oleg Tambulilingan, die in de jaren ’50 gemaakt werd door I Ketut Maria in opdracht van impressario John Coast voor een tournee door de VS en Europa. De dans werd voor het eerst uitgevoerd door Ni Gusti Ayu Raka Rasmi (vrouwelijke rol) en I Sampih (mannelijke rol) uit Peliatan.
Ook danseres Deby Subiyanti verraste met de Javaanse dans Sri Golek Rejeki uit Solo. Deze dans gaat over een jonge vrouw die zich voor de spiegel mooi maakt om uit te gaan. Ayu Supriyono danste de een deel uit de Balinese hofdans Legong Keraton (het deel van de condong, de hofdienares). Haar jonge leerlingen ontroerden het publiek met de Balinese welkomstdans Panyembrama.
Op dinsdag 22 mei kwam DwiBhumi opnieuw ten tonele met de Oleg Tambulilingan (Aafke de Jong en Roxanne Spijkers). Zij voerden het Indonesische dansprogramma samen uit met de danseressen van Ina Dance, die een verrassende medley van West-Javaanse dansen lieten zien.
Workshop Balinese dans Tong Tong Fair 2012
In de Bengkel, het theater voor workshops op het gebied van Indische en Indonesische kunst en cultuur van de Tong Tong Fair (vroeger Pasar Malam Besar) in Den Haag, gaf Aafke de Jong van DwiBhumi op 22 mei een workshop Balinese dans. Leuk was dat er deelnemers van alle niveaus en achtergronden meededen, zodat ook de echte leek houvast had aan de gevorderde voorbeelden rondom hem of haar. Roxanne Spijkers en Aafke de Jong voerden eerst de Balinese welkomstdans Panyembrama op, zodat het publiek een beeld kreeg van hoe Balinese dans eruit ziet, mocht men dat nog nooit hebben gezien.
Daarna leerde Aafke, samen met Roxanne, die assisteerde, de ca. 20 deelnemers enkele vereenvoudigde hand- en oogbewegingen aan en natuurlijk de basishouding en diverse manieren van lopen (mannen- en vrouwenstijl). In drie kwartier kon zo een kleine choreografie worden aangeleerd. Voor zowel deelnemers als docente was het zweten geblazen in de warme tent. Warming-up dus overbodig, net als op Bali…
Balinese dansgroep DwiBhumi
“Bali is onze passie en die delen wij graag met anderen!”
DwiBhumi verzorgt met veel passie, enthousiasme en professionaliteit dansvoorstellingen afkomstig van het Indonesische eiland Bali voor een zeer divers publiek. Locaties varieren van huiskamers, theaters, musea en restaurants tot pasar malams, festivals, scholen, beurzen, weilanden, kerktorens of buiten in de sneeuw. Kortom, waar u maar wenst!
Balinese dansgroep DwiBhumi danst tijdens de jaarlijkse Tong Tong Fair in Den Haag
Nieuwe choreografie van DwiBhumi (titel: ‘Balisch’ i.s.m. singer/songwriter Wouter Muller – i.o.v. Stichting Indisch Erfgoed)
Fragment uit de Balinese hofdans Legong Keraton Lasem (danseres: Roxanne Spijkers) – Muiderpoorttheater. Foto: Marcel van Beek
Oleg Tambulilingan door DwiBhumi tijdens de Tong Tong Fair 2013 – foto: Marcel van Beek
DwiBhumi danst de tari Kembang Girang tijdens de Tong Tong Fair 2013 in Den Haag
Dansvoorstellingen, lezingen en workshops – Naast dansvoorstellingen, indien gewenst met live gamelanmuziek, verzorgen wij workshops en lezingen over Bali. Ook maken wij zelf nieuwe choreografieen geinspireerd op diverse cultuuruitingen van Indonesie en Azie in het algemeen.
DwiBhumi beschikt over een zeer uitgebreid repertoire aan Balinese dansen, dat tijdens ieder bezoek aan Bali wordt uitgebreid. Onder dansrepertoire DwiBhumi kunt u zien welke Balinese dansen DwiBhumi onder andere uitvoert. Hier kunt u zich laten inspireren voor uw eigen feest, bijzondere openingsact of andere speciale gelegenheid.
Voor ons een logische volgende stap: Naast het verzorgen van Balinese dansoptredens rijkt onze kennis, door jarenlange ervaring, inmiddels veel verder. Tevens kunt u nu bij ons terecht voor uw bruiloft of (bedrijfs)feest compleet verzorgd in Balinese sfeer en stijl. Denkt u bijvoorbeeld aan kostumering van uw gastdames en -heren, styling van uw locatie, uitnodigingen en ander drukwerk in de stijl van Bali en natuurlijk authentieke Balinese catering.
DwiBhumi: twee werelden – DwiBhumi betekent ‘twee werelden’ in het Sanskriet; een taal uit het oude India, die in het Balinese theater, dat banden heeft met de Indiase uitvoerende kunsten, nog steeds veelvuldig wordt gebruikt. DwiBhumi verwijst ook naar de Balinese begrippen ‘sekala’ en ‘niskala’ – de zichtbare, tastbare wereld en de onzichtbare, immateriele wereld waarop de religie van Bali is gebaseerd. Maar met ‘twee werelden’ bedoelen we uiteraard ook de Balinese en de Nederlanse cultuur. Twee werelden die letterlijk en figuurlijk mijlenver uit elkaar liggen, maar die door middel van kunst en cultuur dichter bij elkaar komen.
Life gamelanmuziek – Afhankelijk van uw budget, de gelegenheid en de locatie kan er een solo- of duo-optreden plaatsvinden of kunnen we met een groter aantal dansers of zelfs onze voltallige groep komen. Voor speciale gelegenheden kan er echter ook een echt gamelan-orkest worden ingehuurd, wat een optreden nog feestelijker maakt. Voor een optreden met live-muziek raden wij u aan zo vroeg mogelijk te boeken in verband met de beschikbaarheid van het orkest.
Inleiding bij optredens Voorafgaande aan een optreden geven we meestal een introductie waarin we ingaan op diverse aspecten van de Balinese dans en cultuur, zoals de (rituele) context en de kostuums. Ook lichten we enkele bewegingen toe die u in de dansen zult kunnen herkennen. Hiermee hopen wij onze optredens zo toegankelijk mogelijk te maken.
Wilt u uw publiek nog meer bij onze optredens betrekken of hen zelf het echte Bali-gevoel laten beleven door zelf met handen en voeten aan de slag te gaan, dan kunt u voor hen ook een Balinese dansworkshop bij ons boeken.
Onder het kopje algemene informatie over Balinese dans: een introductie krijgt u een indruk van de rol van Balinese dans in het dagelijks leven op Bali. Onder het kopje foto/video treft u beeldmateriaal van onze optredens en workshops aan.
Neemt u gerust contact met ons op voor meer informatie over onze Balinese (Indonesische) dansoptredens of vraagt u een offerte aan via ons contactformulier.
DwiBhumi op Bali – DwiBhumi Balinese Dans & Cultuur is in 1999 opgericht door danseres, choreograaf en dansdocent Aafke de Jong in Ubud, Midden-Bali. Sinds 2003 zet DwiBhumi alle werkzaamheden vanuit Nederland voort en is de groep inmiddels uitgegroeid tot ca. 8 dansers. Ook zijn er enkele dansers in opleiding.
Van 1999 tot 2003 organiseerde DwiBhumi in samenwerking met Museum Puri Lukisan in Ubud (Midden-Bali) workshops, performances en lezingen, onder andere op het gebied van Balinese dans, gamelan, houtsnijden, wayangpoppen maken, schilderen, offerandes maken en Balinees koken. Scholieren uit Singapore en Australie volgden er diepgaande cursussen en geinteresseerde toeristen van over de hele wereld konden de Balinese cultuur aan den lijve ondervinden.
Veel van deze workshops en lezingen kunt u ook hier bij ons in Nederland en Belgie volgen.
Ingang Museum Puri Lukisan, Ubud, Bali
Roleystone School Australia volgt de workshops van DwiBhumi in Museum Puri Lukisan, 2000
DwiBhumi werkte er samen met een twaalftal Balinese kunstenaars en kreeg in 2003 een vermelding in de Lonely Planet Travel Guide. Door de ernstige bomaanslag in de Balinese badplaats Kuta op 12 oktober 2002 liep het bezoekers-aantal naar Bali echter dusdanig terug dat de activiteiten niet langer in het museum konden worden uitgevoerd. Zie ook: www.museumpurilukisan.com.
Sinds 2003 is DwiBhumi in Nederland actief bezig met het promoten van de Balinese kunst en cultuur. Wij hopen u dan ook graag eens te mogen verwelkomen tijdens een van onze optredens, workshops of lezingen en danken u graag voor uw interesse!
Kijkt u onder nieuws voor een aankondiging van onze openbare optredens en workshops of meld je aan voor onze digitale nieuwsbrief die ca. 1 x per 2 maanden verschijnt.
Balinese flora en faunadansen tijdens de Pasar Siang Taman Indonesia
In de enige echte Indonesische dierentuin die Nederland rijk is, Taman Indonesia in Kallenkote (ja, dat ligt echt in Nederland en wel vlakbij Steenwijk), danste Aafke de Jong van DwiBhumi een drietal Balinese dansen tijdens de Pasar Siang op 13 mei 2012. Geheel in stijl met de locatie waren dat de welkomstdans Panyembrama, waar de danseres aan het einde van de dans het publiek welkom heet met bloemen, de Cendrawasih (video), dans van de Paradijsvogels en tenslotte de moderne Balinese dans Kembang Girang die gaat over vrolijk gekleurde bloemen. Flora en fauna dus alom vertegenwoordigd. Het zal overigens toch niet zo zijn dat de paradijsvogel, die met uitsterven is bedreigd, straks alleen nog maar in Balinese dansen rondvliegt…!?
Op de foto boven: Aafke werd van station Steenwijk opgehaald met een Tuktuk die Taman Indonesia uit Thailand had besteld. Deze schijnt dan in stukken in Nedeland aan te komen waar je hem vervolgens zelf als een bouwpakketje in elkaar zet. Ze rijden overigens nu wel op electriciteit in plaats van op diesel :-)!
Boekpresentatie ‘De dubieuzen’ van Alfred Birney
Aafke de Jong in actie tijdens de boekpresentatie van het nieuwste essay “De Dubieuzen” van Alfred Birney (uitgeverij In de Knipscheer), vrijdag 20 april 2012 in Mondiaal Centrum Haarlem. Ze danste er een deel uit de Oleg Tambulilingan (video), de Balinese dans van de verliefde hommels. Overigens ontwierp Aafke ook het boekomslag. De foto is van Frederique Vlamings.
Eregast van de avond was Marjolein van Asdonck van het Indisch maandblad Moesson. Het interview dat zij had met Alfred Birney was overigens ook genomineerd voor de journalistieke jaarprijs “De Tegel”.
Gitarist Glenn Pennock zorgde voor de muzikale intermezzi.
Het nieuwe essay “De dubieuzen” van schrijver Alfred Birney is te koop via bijvoorbeeld boekhandel Van Stockum.
Arma Ramai (ARMA Museum) – Het Wereldkinderfestival
In 2003 nodigde Het Wereldkinderfestival van Planet Jr. Productions het Balinese jeugdgamelan- en dansgezelschap Arma Ramai van het Agung Rai Museum of Art (ARMA Museum) uit Peliatan, vlakbij Ubud, uit voor een tournee van zes weken door Nederland. Danseres, choreografe en oprichtster van DwiBhumi Aafke de Jong was hun tourmanager Ook deed zij de research en vertaling voor de film ‘Dansen voor de goden’ die in het kader van dit festival op scholen werd vertoond.
De film volgt het dagelijks leven van het 11-jarige jongetje Kadek Mas. Te zien is o.a. hoe zijn huistempel eruit ziet, wat hij op school leert en hoe hij zich klaarmaakt voor zijn eerste officiele optreden van de Balinese krijgsdans Baris Tunggal in kostuum.
‘Dansen voor de goden’ kwam o.a. tot stand met filmmaker Matthieu Landweer (scenario), Marco Zaayer (camera), Arno Peeters (geluid), Agung Rai, danser I Wayan Jayamerta, poppenspeler (dalang) I Wayan Wija, componist I Ketut Cater en maskermaker I Ketut Sarwa. Het resultaat is hieronder te bekijken:
Clip van de voorstelling speciaal gemaakt voor de tournee door Nederland, Wereldkinderfestival 2003: