> terug naar dansrepertoire DwiBhumi
De Baris is van oorprong een rijdans (baris = rij) voor mannen die zich voorbereiden op de strijd. Veel van deze dansen zijn genoemd naar het attribuut dat de krijgers bij zich dragen, bijvoorbeeld een speer of een schild. Uit deze krijgsdansen is later een solodans ontwikkeld, Baris Tunggal, voor een virtuoze danser die alle emoties die gepaard gaan met het aangaan van een gevecht toont. Vooral de mimiek is in deze dans erg belangrijk.
> terug naar dansrepertoire DwiBhumi
De meeste dansvoorstellingen op Bali, bv. tijdens een tempelceremonie, worden geopend met een tari panyambutan, oftwel een welkomstdans. Bali kent een groot aantal van deze, relatief korte dansen (ca. 10 minuten). Veel van deze dansen worden gedanst met een zogenaamde bokor, een mooi versierde offerschaal gevuld met bloemen. Aan het einde van de dans strooien de danseressen de bloemen als eerbetoon en welkom naar het publiek.
DwiBhumi voert een aantal verschillende Balinese klassieke en hedendaagse welkomstdansen uit, waaronder: Panyembrama, Gabor, Pendet, Puspanjali en Sekar Jagat.
Op de video hieronder voeren Nova Marseline en Aafke de Jong de tari Panyembrama uit met een live gamelanorkest onder begeleiding van Made Agus Wardana in de Balinese tempel in het park Pairi Daiza, dichtbij Brussel.
> terug naar dansrepertoire DwiBhumi
Deze vrolijke en elegante dans van de Balinese danser en choreograaf I Ketut Rena, beschrijft het overgangsstadium van jonge meisjes die vrouw worden. De choreograaf heeft daarom als thema voor deze dans ‘ontluikende bloemen’ genomen. De invloeden van het West-Javaanse dans- en muziekgenre Jaipongan benadrukken het verleidelijke karakter van de dans. Het woord kembang betekent ‘bloem in het Indonesisch en girang is ‘vrolijk, blij’.
> terug naar dansrepertoire DwiBhumi
>> terug naar foto/videoarchief
Duet tussen twee hommels die in een tuin van bloem tot bloem vliegen en een verleidingsdans uitvoeren.
Deze dans heeft een bijzondere geschiedenis. Begin jaren ’50 nam de Amerikaan John Coast het initiatief om voor het eerst een Balinese dans- en gamelangroep naar de USA te halen. Dit was de groep Gunung Sari uit Peliatan onder leiding van Anak Agung Gede Mandera. Voor deze tournee vroeg hij de Balinese meester-danser en choreograaf I Ketut Maria (spreek uit: Mario) een nieuw energiek duet te maken voor een man en een vrouw. Danseres Ni Gusti Ayu Raka Rasmi (te gast in Nederland in 2010 tijdens het Tong Tong Festival) en danser I Sampih dansten de eerste versie van de Oleg Tambulilingan.
In het huidige Bali, waar mannelijke dansers schaars zijn, wordt de rol van de mannetjeshommel vaak door een vrouw gedanst. Bijzonder aan de dans is dat de danseres bewegingen maakt met haar armen hoog boven het hoofd geheven, hetgeen voor die tijd erg vooruitstrevend was. Ook wordt het bovenlichaam tijdens een groot deel van de solo van de vrouwtjesbij vrijwel horizontaal gehouden, wat een groot beroep doet op het uithoudingsvermogen van de danseres.
> terug naar dansrepertoire DwiBhumi
In dit reletief moderne duet van de hand van de Balinese choreografe en dansdocent Ni Luh Swasti Wijaja Bandem zijn de bewegingen tussen twee paradijsvogels die een paringsdans uitvoeren duidelijk te herkennen. Kenmerkend zijn bovendien de schitterende kostuums en hoofdtooien, die respectievelijk het verenkleed en de snavels van paradijsvogels reflecteren.
Helaas is de paradijsvogel, die nu vrijwel alleen nog te vinden is in Irian Jaya, bijna uitgestorven vanwege zijn prachtige verenkleed. DwiBhumi voert deze dans dan ook op ter ere van deze bijzondere vogelsoort!
> terug naar dansrepertoire DwiBhumi
Deze relatief jonge welkomstdans is in 2004 ontworpen als maskotte-dans van de hoofdstad van Bali, Denpasar. De gardenia-bloem is immers het symbool van deze stad. DwiBhumi is dan ook trots deze dans sinds 2016 aan het repertoire te mogen toevoegen. Tari Sekar Jemipiring gaat over de spierwitte jempiring-bloem waarvan de bedwelmende geur zich naar alle windrichtingen verspreidt. Deze dans ging bij DwiBhumi in première tijdens de Tong Tong Fair 2016.
Foto: Hans Kleijn
> terug naar dansrepertoire DwiBhumi
Met dank aan Herwin Wels voor de foto’s.
In deze welkomstdans, met prachtige kostuums, wordt de alom geroemde kenanga-bloem, ook wel bekend als ylang-ylang verbeeld. De danseressen tonen hun elegantie door middel van gratieuze bewegingen, synchroom met de muziek van de gamelan. Op Bali wordt deze bedwelmend geurende bloem gebruikt in offerandes en bijvoorbeeld in olien tegen kwade geesten.
Hieronder een videofragment van ons optreden tijdens de Tong Tong Fair van 2015:
> terug naar dansrepertoire DwiBhumi
Deze “zittende dans” behoort inmiddels tot het vaste repertoire van Balinese dansen voor jongens. Dansers zien deze dans als een van hun grootste uitdagingen, omdat ze een groot gedeelte van de dans in een gehurkte positie uit dienen te voeren. De danser en choreograaf I Ketut Maria (beter bekend als I Mario) bracht rond de jaren ’20 van de vorige eeuw een bezoek aan het dorp Buleleleng in Noord-Bali omdat hij had gehoord over de nieuwe muziek- en dansstijl “kebyar” die zich daar had ontwikkeld.
Gegrepen door de energie van het orkest liet hij zich meeslepen en danste, al zittend achter de trompong, een van de instrumenten van het gamelan-ensemble.
Enkele jaren later gebruikte hij dit idee om zijn beroemde creatie Kebyar Duduk te maken. Een van de belangrijkste hedendaagse uitdragers van deze dans is Ida Bagus Oka Wirjana uit Belangsinga die bekend staat om zijn indrukwekkende seledet – oogbewegingen – die hij niet alleen van links naar rechts kan uitvoeren, maar tevens in razendsnel tempo van boven naar benenen.
> terug naar dansrepertoire DwiBhumi
Met name in de jaren ’40 tot en met ’60 waren de tari bebancihan, de zogenaamde cross dress dansen, uitzonderlijk populair. Sommigen hebben de tand des tijds overleefd. De Panji Semirang wordt gedanst door een danseres die een mannenrol uitbeeld.
Kenmerkend is de lange kain – heupdoek – die aan de zijkant wordt gedragen en waarmee eveneens bewegingen worden verfraait. Soms wordt er gebruik gemaakt van een waaier (kipas of kepet).
In deze solodans gaat prinses Candra Kirana, verkleed als man op zoek naar haar geliefde, prins Panji. Prins Panji wordt door een andere prinses, die zich voordoet als zijn geliefde, bedrogen. Na allerlei omzwervingen komt de prins erachter dat hij in de maling genomen is. Tijdens een gevecht vindt Panji zijn ware liefde terug. Maar niet voordat zij hem, in opdracht van de goden verkleed als man, met haar haarspeld heeft verwond.
Deze dans heeft als basis een scene uit de Malat, een van oorsprong Javaanse verhalencyclus over de “dolende ridder” Panji, die voortdurend op zoek is naar zijn geliefde.
Foto’s: Ada de Haan
> terug naar dansrepertoire DwiBhumi
>> terug naar foto/videoarchief
De hoven, puri, tot ca. de jaren ’30 van de 20ste eeuw de machtcentra op Bali, fungeerden oorspronkelijk, en in veel gevallen tot op de dag van vandaag, als beschermers van de kunsten. In de meeste hofdansen wordt dan ook het wel en wee van de adel vertolkt.
Hieronder danst DwiBhumi tijdens de Tong Tong Fair in 2011 de Balinese hofdans Legong Keraton Lasem.
De meest bekende Balinese hofdansen behoren tot het genre Legong Kraton (of Keraton). Ze werden tot halverwege de 20ste eeuw voornamelijk uitgevoerd door jonge meisjes ter vermaak van de koning in zijn paleis. De Legong-dansen uit de banjar (wijk) Kedaton in Bali’s hoofdstad Denpasar werden in de jaren ’20 van de vorige eeuw wereldberoemd, vandaar waarschijnlijk de toevoeging Keraton (of kraton). Een andere theorie is dat er Balinese dansgroepen werden uitgenodigd om aan de hoven van Midden-Java, eveneens Kraton genoemd, te komen dansen, wat hen meer prestige gaf. Overigens kan het woord legong voor veel verwarring zorgen, omdat het op Bali ook vaak naar Balinese dans in het algemeen verwijst.
Sinds de oprichting van de Republik Indonesia worden Legong-dansen vooral tijdens tempelceremonies en voor toeristen opgevoerd. Vooral de ingetogen sierlijkheid en de virtuoze techniek van Legong-danseressen brengt Bali wereldfaam als ‘eiland van de duizend dansen’.
In Legong wordt gedanst met waaiers, die de schoonheid van de bewegingen accentueren. Abstracte scènes worden afgewisseld met verhalende delen. Het meest vertolkte verhaal is dat van de koning van Lasem, die de reeds aan prins Panji uitgehuwelijkte prinses Langkesari ontvoert en gevangen houdt in zijn paleis. Op een dag vliegt er een zwarte raaf boven het paleis die vervolgens een gevecht aangaat met de koning van Lasem. De vogel voorspelt hem dat hij, wanneer hij ooit de verloofde van de prinses zal tegenkomen, hij dit met de dood zal moeten bekopen.
De meeste Legong-dansen worden met twee danseressen uitgevoerd, zoals Legong Jobog, Legong Kuntir, Legong Kupu-kupu tarum en Legong Semaradhana. Legong Lasem behoort officieel door drie danseressen gedanst te worden. Recent zijn er een aantal nieuwe Legong-choreografieen gemaakt waarin meer danseressen voorkomen, waaronder Legong Supraba Duta (chor: Ni Ketut Arini Alit) en Legong Untung Surapati (chor: Guruh Sukarnoputra, zoon van Indonesie’s eerste president, Soekarno/Sukarno).
