Enkele jaren geleden kwam ik in contact met een opmerkelijke jonge vrouw, toen nog studente aan de Koninklijke Acedemie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. Inmiddels ontving Esther Boskaljon een aanmoedigingsprijs en heeft ze haar eigen modelabel (www.estherboskaljon.com). Destijds bezocht ze me in Den Haag, waar ik toen woonde, om mijn Balinese danskleding van dichtbij te bestuderen voor een studieopdracht. Dit resulteerde onder andere in een tot in de details gereproduceerd en vrijwel niet van echt te onderscheiden danskostuum. Laatst kwam ik haar naam weer tegen op het internet en vroeg me af in hoeverre Bali en de Balinese dans nog steeds een inspiratiebron voor haar werk vormen.

Waarom dacht je aan Bali, toen je tijdens je studie de opdracht kreeg om een kostuum uit een andere cultuur tot in de details na te maken?

In het derde studiejaar van de opleiding mode- en textielvormgeving aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag, maakt elke student een replica van een etnisch kostuum naar keuze. Dit is een heel persoonlijke keuze en de zoektocht brengt je langs de meest prachtige, weerzinwekkende en fascinerende kostuums van over de hele wereld. Na het onderzoek en realisatie van het kostuum, volgt het ontwerpen van een hedendaagse modecollectie, geïnspireerd op een thema uit het kostuum of de cultuur.

Ik heb gekozen voor dit Balinese danskostuum vanwege de rijkheid, elegantie en haar enorme detaillering. De wayang kulit heb ik altijd prachtig gevonden; mijn grootouders, die vroeger in Indonesië hebben gewoond, hebben wayangpoppen in de huiskamer staan sinds ik me kan herinneren. In dit kostuum komt ook het bewerkte leer terug in kledingonderdelen. Doorslaggevend was ook de functie van een danskostuum;  het bewegende lichaam van de danseres en het kostuum beïnvloeden elkaar en dat maakt het boeiend. Bovendien vond ik het expressieve, mysterieuze en complexe karakter van de dans ook erg fascinerend.

Hoe heb je onderzoek gedaan naar het uiterlijk en maakproces van Balinese danskostuums?

Dat is een zeer uitgebreid onderzoek geweest dat mij gebracht heeft langs onder andere het depot van museum Nusantara in Delft, waar ik Balinese kostuums van dichtbij heb mogen zien, en het Rijksmuseum van Volkenkunde en diens bibliotheek in Leiden. Bovendien had ik het geluk dat ik in contact ben gekomen met danseres en choreografe Aafke de Jong, die mij veel kon vertellen over de Balinese cultuur en het specifieke Balinese Legong danskostuum. Aafke heeft me heel gastvrij ontvangen en me al haar kostuums laten bestuderen. Ze heeft me ook voorgesteld aan Roxanne Spijkers; een danseres van haar dansgroep DwiBhumi, die uiteindelijk het model is geworden. Uit de studie en ontleding van het kostuum (al die lagen!) volgen proeven en experimenten met materiaal, kleur, vorm en doorpassen.

Hoe ging je te werk tijdens het maken van een traditioneel Balinees danskostuum? Hier in Nederland hebben we immers andere hulpmiddelen dan daar. Van welke materialen en technieken heb je gebruik gemaakt?

Een exacte replica was het streven, maar bijvoorbeeld bij een niet te verkrijgen materiaal was een vertaling ook een mogelijkheid. Dit levert zelfs vaak inventieve en inspirerende oplossingen op. Een treffend voorbeeld van een vertaling in mijn replicakostuum waren de kulit-onderdelen; de gouden accessoires die in Indonesië uit gedroogde buffelhuiden worden gestanst. Dit dunne verfijnde materiaal komt terug in de gordelonderdelen en in de hoofdtooi. Na een vergeefse zoektocht naar het gedroogde buffelleer en naar de juiste stansgereedschappen, heb ik besloten dit op een andere manier aan te pakken. De fijne patroontjes van alle lederen onderdelen heb ik omgezet in een digitaal bestand, en dit uitgelaserd uit exact dezelfde dikte karton in het Textielmuseum in Tilburg. De kartonnen onderdelen zijn daarna met goud beschilderd, ingelegd met steentjes en aan de achterzijde bekleed met fluweel.

Andere technieken die ik met name heb gebruikt zijn stoffen zeefdrukken met goudpigment en metaaldrukpasta voor de prada of perada onderdelen [gouden patronen op stoffen of in beeldhouwkunst op Bali, red], handmatig kraaltjes en pailletjes borduren voor de fluwelen band en manchet, en heel veel kraaltjes rijgen voor de bapang, de halskraag.

Uiteindelijk heeft jouw versie van een Balinees danskostuum tentoongesteld gestaan in het Zeeuws Museum in Middelburg en heeft Roxanne Spijkers, één van de danseressen van DwiBhumi, het kostuum daar ook geshowd. Hoe ging dat in z’n werk?

Een aantal studenten uit ons jaar kregen de kans om in samenwerking met het Zeeuws Museum toe te werken naar een groepstentoonstelling. De tentoonstelling werd betiteld met KABK à ZL (Re)found(ed). Naast de vertalingen naar onze hedendaagse mode-, en textielcollecties werden ook onze replica’s tentoongesteld, ondersteund met objecten uit de grote collectie etnografica van het museum; het Zeeuws Museum heeft door de geschiedenis van Zeeland veel linken met andere culturen en windstreken [o.a. ook via de Verenigde Oostindische Compagnie, red.]. Dit is voor alle studenten een bron van inspiratie geweest.

Roxanne heeft het replica kostuum in vol ornaat tijdens mijn presentatie op de academie getoond. Zij heeft het kostuum in beweging, dansend, gepresenteerd. Op dat moment kwam alles samen.

Het doel was om het origineel zo dicht mogelijk te benaderen, om zo nieuwe technieken te leren die je eventueel in je latere eigen werk zou kunnen toepassen of waardoor je je zou kunnen laten inspireren. Heb je, naast het zo dicht mogelijk benaderen van de Balinese traditie, in je eigen werk wel eens gerefereerd aan een techniek, materiaal of werkwijze die aan Bali doet denken? 

Mijn derdejaars modecollectie getiteld ‘Ik ben het oosten en het westen, ik ben boven en onder, ik ben deze hele wereld’ is geïnspireerd op een thema rondom het Balinese kostuum. Deze collectie gaat over de zee, de wind en het water die de rijkdom van culturen door de jaren heen uitwisselt tussen werelddelen. Schatten spoelen aan de andere kant van de wereld aan. De vrouw waar de collectie over gaat viert het bestaan van de zee; het contact met de wereld. In deze collectie heb ik de lasertechniek doorgevoerd en de ‘lederen’ accessoires uit het kostuum verwerkt in een glanzende, ‘schoongespoelde’ hoedanigheid. De collectie reflecteert de sensualiteit en elegantie van de Balinese danseres en de verwondering over de rijkdom van vreemde culturen.

Op Bali houdt men in het algemeen niet echt rekening met de praktische draagbaarheid van het kostuum. Het dansen in een Balinees danskostuum heeft, denk ik, iets weg van het dragen van een benauwend korset in de 18e en 19e eeuw. De hoofdtooien zijn vaak zwaar, het leer knelt en de kleding zit erg strak om je bovenlijf en benen gespannen, wat het bewegen bemoeilijkt. Heb jij met het maken van jouw kostuum rekening gehouden met de bewegelijkheid van de danseres, of was het puur bedoeld als kunstwerk?

In mijn replicaversie van het kostuum heb ik geprobeerd het gevoel van het kostuum voor de draagster ook zo veel mogelijk te spiegelen aan het origineel. Het model Roxanne Spijkers kon hier ook erg in bijdragen; zij wist zowel in stilstaande positie als tijdens de dans hoe het kostuum aan hoorde te voelen,

Wat vond je het opmerkelijkste dat je hebt geleerd of hebt ontdekt middels van het bestuderen en zelf reproduceren van traditionele Balinese danskostuums? 

De veelheid, gelaagdheid en complexiteit van dit kostuum heeft me verwonderd: de rijkdom. Wat ik ook erg boeiend vond zijn de betekenissen en symboliek die schuil gaan in de kledingonderdelen [met name in de hoofdtooi en de lamak, red.] Bovendien heeft de Balinese cultuur me in z’n geheel gefascineerd; een grotendeels Hindoeïstisch eiland te midden van een Islamitisch Indonesië brengt veel bijzonderheden in cultuur en geschiedenis met zich mee.

Laat je je in je huidige werk vaak inspireren door materialen, werkwijzen, of thema’s uit andere culturen? Reis je bijvoorbeeld graag om nieuwe ideeën op te doen? Hoe laat je je inspireren tot het maken van een nieuwe collectie?

De thema’s die mij aantrokken in de Balinese dans en haar kostuum zijn nog steeds terug te vinden in mijn huidige werk. Beweging, elegantie en verfijning, in samenwerking met het lichaam zijn belangrijke aspecten van mijn handschrift.

De collecties van mijn modelabel ESTHERBOSKALJON kenmerken zich door een complexe, avontuurlijke vormtaal met rijke textielbewerkingen. Dynamische vormen met een gevoel van beweging zijn essentieel in mijn werk. Op dit moment laat ik me met name inspireren door fotografie uit de jaren ’20 en ’30. Fotografen als Edward Weston en Imogen Cunningham laten in hun werk een zoektocht naar pure esthetiek in de natuur en het menselijk lichaam zien die mij enorm fascineert.

Hoewel ik mijn eigen werk zelf nooit expliciet met een bepaalde cultuur of etniciteit verbind, merk ik dat critici mijn werk regelmatig associëren met oriëntalisme en sensualiteit. Wellicht heb ik een meer onbewuste fascinatie voor het exotische, het ‘verre’ en het onbekende.

__________________________________________

Voor meer informatie over het werk van modeontwerpster Esther Boskaljon kijk op: www.estherboskaljon.com